Verspijkeren zonder bouwtekening

Politieke column

Het nieuwe kabinet is beëdigd. In het daaropvolgende debat over de regeringsverklaring ging het met geen woord over de fiscaliteit. Het ging eigenlijk überhaupt niet over inhoudelijke beleidsvoornemens. De coalitie heeft dat deels zelf veroorzaakt door slechts een hoofdlijnenakkoord met algemeenheden te presenteren met de opdracht aan het kabinet om een concreet regeerprogramma uit te werken. Debatteren in dit interbellum geeft opstokerij een makkelijker podium dan de inhoud. Als bewindspersonen de lucifers vervolgens ook zelf op tafel leggen, galoppeert bestuurlijke rust snel naar elders.

Met dit scenario lijkt al rekening gehouden door de onderhandelaars van een nieuw kabinet. Inmiddels is de Kamer namelijk vertrokken voor het zomerreces. Kamerleden keren in principe pas weer terug naar de Haagse politieke arena op 2 september. Met een beëdiging net voor het Kamerreces is de nieuwe kabinetsploeg voorlopig slim uit de wind gezet. Zolang de kabinetsleden onderling elkaar de tent niet uitvechten, zit het kabinet daardoor wel even in het zadel. Het feit dat ik deze analyse maak, zegt trouwens genoeg.

Maar goed, de kakelverse bewindspersonen gaan nu schrijven aan het regeerprogramma. Een goede week voorafgaand aan Prinsjesdag wordt dat gepubliceerd, zo beloofde premier Schoof. Het regeerprogramma is dan onderwerp van debat tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen (APB), terwijl de APB strikt genomen op de begroting voor volgend jaar zien. Hier gaat staatsrechtelijk weer van alles door elkaar heen lopen. Coalitiepartijen die naar eigen zeggen de rechtsstaat en de democratische beginselen hoog in het vaandel hebben staan, nemen opnieuw een listig loopje met hun eigen beloftes. 

Je kunt hopen dat het regeerprogramma straks wel meer inzicht geeft in de fiscale ambities van het kabinet-Schoof. Eerlijk gezegd, verwacht ik dat niet. Als je na een maand of zeven formeren niet verder komt dan wat losse fiscale flodders, gaat de nieuwe belastingstaatssecretaris Idsinga in een goede twee maanden geen doorwrocht vergezicht afleveren. Daarvoor is het profiel van de bewindsman naar mijn mening ook wat te flets. Een fiscalist op de fiscale portefeuille geeft weliswaar vertrouwen, maar als Kamerlid (eerst van VVD en later NSC) heeft hij nou ook weer geen verpletterende indruk gemaakt. In een Kamercommissie met hoofdzakelijk niet-fiscalisten zou je als fiscalist immers zeker op de inhoud moeten opvallen.

Bovendien wordt op het ministerie van Financiën op dit moment, zoals altijd, een Belastingplanpakket in de steigers gezet. Daar zijn velen op het departement wel zoet mee en dus is er ook simpelweg weinig ambtelijke capaciteit beschikbaar om fiscale input voor het regeerprogramma aan te leveren. Als er al wat uitkomt, gok ik op oude wijn in nieuwe zakken.

Voor inspiratie voor een echte hervorming van ons belastingstelsel moeten we dus niet naar het kabinet maar naar de Tweede Kamer kijken. Huh? Ja, dat is even wennen. Ook voor Kamerleden, hoor. Zij hebben de handschoen weliswaar zien liggen, maar oppakken blijkt lastig. 

Vorig jaar oktober heeft de Tweede Kamer aan de dagelijkse leiding (het Presidium) bij aangenomen motie verzocht om een tijdelijke commissie in te stellen voor de herziening van het belasting- en toeslagenstelsel. Het Presidium pingpongde dit balletje in december vrolijk door naar de bestaande vaste commissie voor Financiën. In januari dit jaar is vervolgens een voorbereidingswerkgroep van een handvol Kamerleden samengesteld om de nieuwe commissie op te tuigen. Een van die Kamerleden was trouwens Idsinga, die inmiddels dus de scepter als belastingstaatssecretaris zwaait. De voorbereidingswerkgroep heeft tot op heden nog geen zichtbare resultaten geboekt. Uit de Kamer blijft het vooralsnog dus ook oorverdovend stil.

Het extraparlementaire kabinet doet vermoeden dat het allemaal anders wordt. Ik voorzie daarentegen vooral continuering van de bestaande praktijk: het jaarlijks verspijkeren van ons belastingstelsel zonder bouwtekening.