Verdampende tranen

Politieke column

Waar ging het mis? Waarom lukt het niet om de zwaar gedupeerde en soms zelfs getraumatiseerde slachtoffers van de kinderopvangtoeslagellende in financiële zin te compenseren? Het antwoord is betrekkelijk simpel.

Kamerleden spreken de echte slachtoffers. Zij krijgen huiveringwekkende feitenrelazen van ouders opgestuurd. Het is onvoorstelbare ellende die verzorgers op hun bordje hebben gekregen. Zodra een probleem zich aandient, denken Kamerleden in oplossingen. Er waren veel problemen. Er zijn evenzoveel oplossingen. De Nationale ombudsman spreekt van een ‘actiemodus’. 

Zo kwam bijvoorbeeld schuldkwijtschelding in beeld om te voorkomen dat schuldeisers de verstrekte compensatie opeten. Steeds maar meer oplossingen lanceren, leidt echter tot probleeminflatie. De tranen van gedupeerden verdampen in het zonlicht van de goede bedoelingen.

Het kabinet voert uiteindelijk het door de Kamer goedgekeurde beleid uit. Bewindslieden hebben daarbij kennis van zaken én karakter nodig. Zij moeten snel inzien dat niet alle oplossingen probleemloos zijn, en de Kamer al tijdens een debat bijsturen. Parlementaire emotie verspijkeren tot een uitvoerbare opdracht is een ambacht. Het vereist technisch inzicht in de symbiose van regelgeving en uitvoeringspraktijk. Niet iedereen op het pluche verstaat deze kunst.

Het is echt misgegaan toen kabinet én Kamer in 2020 een door de Commissie-Donner voorgestelde ondergrens voor toegang tot de compensatieregeling voor – ook niet goed gedefinieerde – gedupeerden fors verlaagden. Dit was de eerste cruciale fout, die werd verergerd door een compensatiebedrag van € 30.000 voor alle ‘gedupeerden’ beschikbaar te stellen. Een fout die recentelijk is herhaald door bij de nieuwste compensatiemethode via een stichting van prinses Laurentien bijna standaard een door Mulder (PVV) treffend genoemd ‘tekengeld’ van € 35.000 toe te kennen. Pleisters op niet bestaande wonden plakken, is geen goed idee.

Afgelopen week was er weer een debat. Kamerleden kijken door een rietje naar de echt zwaar gedupeerden. De ene hartverwarmende inbreng werd ingehaald door de barmhartigheid van een andere. Begrijpelijk, maar ook weer niet. Het rietje vernauwt het blikveld. Het is misschien schrikken voor de Kamer, maar ik zeg het toch: niet iedereen is een gedupeerde. Sommigen hebben nog nooit van de kinderopvangtoeslag gehoord. Lees een keer de dossiers van de uitvoeringspraktijk en de schellen vallen je van de ogen. De stapeling aan compensatiemogelijkheden en de trage afhandeling (met het daaruit voortvloeiende recht op dwangsommen) trekken helaas een hoop klaplopers, profiteurs en gelukszoekers aan.

Je mag het allemaal niet zeggen. Welnee. Door niet iedereen op de blauwe ogen te geloven, zit je ouderwets in de stoute hoek van het wantrouwen. Inmiddels is de mantra om goedgelovig van vertrouwen uit te gaan. Wijzen op het risico van overcompensatie, of zelfs compleet onterechte compensatie, wordt dus niet geapprecieerd. Toch moet dit worden gezegd. Met uitzondering van de VVD is zowat de hele Kamer getraumatiseerd door het toeslagendrama. Bij de media is het niet veel anders, met een vermeldenswaardige uitzondering voor De Correspondent.

De medewerkers van Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) krijgen de volle laag. Ook de leden van de Commissie Werkelijke Schade (CWS) hebben het gedaan, terwijl zij enkel de opgedragen taak hebben de zin van de onzin te scheiden. Een broodnodig klusje.

Als columnist opinieer ik meestal achteraf een oliedom besluit, een tenenkrommend debat of een wanstaltig rapport. Bij deze ellende doe ik echter al jarenlang aan een soort liveverslaggeving. Van compensatieaffaire tot compensatiesaga. Bizar genoeg ontvouwt zich een uitvoeringsongeluk pal voor mijn neus. Na het debat van afgelopen donderdag is mijn conclusie dat de verslaggeving nog niet klaar is.

De Kamer vlast weer op een oplossing (via de stichting van prinses Laurentien). De staatssecretaris wist de emotie nauwelijks te kanaliseren. Een volgend hoofdstuk dient zich aan. Net als weer een vraag. Waar ging het mis?