Rechtsvorming met obesitas

Politieke column

De Hoge Raad is helemaal klaar met het gezwam van de wetgever over het belasten van werkelijk rendement. Na de kerstboodschap uit 2021 heeft het hoogste rechtscollege afgelopen donderdag nog maar eens opnieuw uitgelegd dat als je zegt dat je werkelijke vermogensrendementen wilt belasten, je dat ook moet doen. Tsja… En de wetgever is verrast? Dan zijn er acht weken nodig om te bedenken wat je al jarenlang had kunnen weten?

Zodra stoffige rechters een livestream aankondigen, weet je ook dat de ijdelheid te groot is geworden voor de beslotenheid van de raadkamer. Wat was het genieten zeg. Politici die publiciteit zoeken, zijn ronduit irritant. Rechters die het fiscale geneuzel – want dat is dit natuurlijk met een beetje belasting over serieuze vermogens – zo groots weten te brengen, zorgen voor een glimlach. Kan dit niet altijd zo? Lekker op donderdag een fiscale filmboodschap van bloedserieuze rechters?

Toch moest ik het script achteraf nog even goed doorlezen, want de fiscale wetgever is wel net iets te makkelijk als schlemiel weggezet. Het jarenlange gezwam over werkelijk rendement is immers niet zonder reden. Rechters winkelen zeer selectief in ‘de bedoeling’ van het forfaitaire systeem van box 3. Zonder deze tunnelvisie van het eigen gelijk, moet minimaal de afdronk ook zijn dat wetgever en uitvoerder oprecht worstelen met het fabriceren van een in de praktijk werkbare fiscale grondslag. Dat lijkt mij een onmiskenbare waarheid, maar het is dus niet relevant. De leugen van de wetgever moest kennelijk coûte que coûte door de strot van diezelfde wetgever worden geduwd.

Veel vragen blijven echter onbeantwoord na deze rechterlijke pseudowetgeving. Helaas is er geen chat om opheldering te vragen. De raadkamer is hermetisch afgesloten. Hoezo is rendement nominaal? Waarom zijn vermogensmutaties gelijk aan directe rendementen? Op basis waarvan vervalt het onderscheid tussen gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen? Waar staat dat negatieve waardeveranderingen verrekenbaar moeten zijn? En, wat is dat met die kosten? O ja, nu snap ik die acht weken studietijd. Het feit dat de leugen is doorgeprikt, kan en mag de wetgever niet verrassen. Anderzijds: de invulling die de Hoge Raad geeft, is rechtsvorming met obesitas. Dat schuurt ook.

De rechters hebben een eigen definitie van werkelijk rendement gemaakt. Deze definitie is makkelijk manipuleerbaar. Niet achteraf, maar wel in de toekomst. Daarom is het zo makkelijk om met de blik in de achteruitkijkspiegel deze uitspraak te doen (je kunt met terugwerkende kracht het vermogen immers niet meer manipuleren). De snoeiharde waarheid is dat de wetgever er voor de toekomst niet zomaar direct iets mee kan. Had de hoogste rechter daar geen rekening mee moeten houden? Als je pseudowetgevertje speelt, moet je wel alle belangen die daarbij horen meewegen, én benoemen.

Toch moeten we het momentum van deze rechterlijke creativiteit benutten. Er zijn immers ook wel wat andere fiscale dossiers waar de wetgever roeptoetert, maar niet levert. Meest in het oog springt het zzp-fiasco. De wetgever zwamt in dit dossier dat opdrachtgevers van echte ondernemers niet de toorn van de loonheffing over zich uitgestort krijgen. Tegelijkertijd weet men al jarenlang niet te komen tot een goede definitie van zowel ondernemer als werknemer. De Hoge Raad heeft inzake maaltijdbezorgers wat voorzichtige handvatten gegeven, maar dat is wel een dieet-uitspraak in vergelijking met de overdadigheid van box 3.

Als we op één belastingterrein verlangen naar een rechterlijke film op donderdagochtend is het dus over de zzp’ers. Wat zou het mooi zijn als bloedserieuze rechters zeer duidelijke criteria formuleren – duur opdracht, hoogte tarief, aantal verschillende inkomensbronnen – waarbij onverminderd sprake is van zelfstandigheid (en waarbij niet). Box 3 leert ons: als de wetgever faalt, hebben we de Hoge Raad. Ik zit alvast klaar voor de livestream.