Billetjes in het vet

Politieke column

Over een goede week ploft het Belastingplan 2025 op ons beeldscherm, waarmee het startschot wordt gegeven voor weer een ongetwijfeld razendsnelle parlementaire behandeling. In het najaar van 1992 werd de voorloper van het belastingplan, zoals we dat nu kennen, voor het eerst als een verzamelwet gelanceerd.

Sindsdien is er veel gemopperd. En zijn evenzoveel voorstellen gedaan om een systeemwijziging in de wijzigingssystematiek door te voeren. Enfin, u kent ze wel: minder wijzigingen bundelen, meer spreiding over het jaar en het zwaartepunt naar het voorjaar verleggen. Tot op heden is het tamelijk tevergeefs.

De raketsnelheid waarmee ons belastingstelstel inhoudelijk jaar-op-jaar wordt aangepakt, is volstrekt het tegenovergestelde van de schildpadtred om de parlementaire behandeling van deze majeure wetswijziging ook maar enigszins in een normaal tijdpad te krijgen. We doen al decennia hetzelfde, en dat gaat aankomend najaar niet anders worden. Het extraparlementaire kabinet zou de Kamer meer macht en inspraak moeten geven. Tsja.

Het Belastingplan 2025 wordt voor spoedadvies naar de Raad van State gestuurd, zo vertelt de besluitenlijst van de ministerraad van 23 augustus 2024 het halve verhaal. De andere helft van het verhaal is dat het Belastingplan 2025 daar al heel lang ligt. De wetgevingsadviseur (de staatsraad advisering) kan namelijk praktisch gezien helemaal niet in een week of twee dat hele pakket aan fiscale wijzigingen beoordelen. Het is een rare mythe.

Ambtenaren van het ministerie van Financiën zorgen ervoor dat de fiscale staatsraad al ruim voor de zomer onderhands conceptversies van het belastingplan krijgt. Van de directeurenversie tot de interdepartementaal afgestemde variant, en dus tot aan het exemplaar dat uiteindelijk de zegen van de ministerraad krijgt. Het meest interessante aan het wetgevingsadvies dat straks wordt gepubliceerd, staat er helaas niet in. 

Wat is er om welke reden tussentijds veranderd? Het antwoord op deze vraag geeft inzicht in het ambtelijke krachtenveld, dat een van de meest bepalende factoren is voor de vormgeving van ons belastingstelsel. De fiscale staatsraad is goed op de hoogte van alle perikelen, maar zwijgt daarover. Waarom eigenlijk? 

Zou het wetgevingsadvies niet verbeteren – en in elk geval meer lezers trekken – indien melding wordt gemaakt van alle ambtelijke wijzigingen die in de loop van de zomer zijn doorgevoerd? Onder het mom van transparantie en openheid is het niet meer van deze tijd dat heimelijk een belastingplan in elkaar wordt getimmerd en we eigenlijk alleen de laatste versie te zien krijgen. 

Na het groene licht door de ministerraad hebben de coalitiepartijen onlangs nog stevige ruzie gehad, ook over fiscale onderwerpen. De VVD heeft NSC bijvoorbeeld zo ongeveer door de heg getrokken om een beperking van de 30%-regeling bijna geheel terug te draaien, zo lekte al uit. Dit betekent dat buiten de ministerraad om later nog wijzigingen op het Belastingplan 2025 zijn doorgevoerd, en doorgeseind aan de Raad van State. Voor die laatste wijzigingen is er dan nog maar enkele dagen de tijd om een advies te formuleren. Voor een dergelijk ‘turbospoedadvies’ zou je eigenlijk moeten bedanken. 

Enkele jaren geleden ging dit al een keer faliekant mis. Ook toen ontstond er na de goedkeuring in de ministerraad gedoe in de coalitie en werd het belastingplan nog diep in blessuretijd aangepast. De Raad van State was er helemaal klaar mee en ontbood toenmalig belastingstaatssecretaris Snel subiet op de burelen aan de Kneuterdijk voor een deftig pak billenkoek. 

De bewindsman beloofde natuurlijk beterschap. We zijn nu enkele jaren verder. En de nieuwste opvolger van Snel kan zijn billetjes alvast in het vet zetten.

De fiscale staatsraad moet echter uit een ander vaatje tappen. Spoedadvies is prima, maar voortaan belandt ook het gesoebat achter de schermen in het wetgevingsadvies.