NSC-staatssecretarissen moeten kleur bekennen

Politieke column

Ketenaansprakelijkheid. Demissionair Financiënminister Van Weyenberg (D66) heeft er nog nooit van gehoord. Wat een ontzettende nozem is dat toch, zeg. En met hem nog wel wat andere lieden op het departement. Je zult maar wel verstand van zaken hebben en bij de Belastingdienst werken, terwijl er hoog in de boom dergelijke prutsers genesteld zitten. Dan hoop je toch op een hele vroege herfst met heel veel bladuitval. Welnu, in politieke zin is het deze week herfst!

De aannemer van werk is in Nederland aansprakelijk voor de afdracht van loonheffingen die ingeschakelde partijen (onderaannemers) moeten afdragen. De regeling moet de inzet van malafide tussenpersonen en uitzendbureaus voorkomen. Ook als eindopdrachtgever ben je er steeds verantwoordelijk voor dat loonheffingen ergens in de keten correct worden afgedragen. Zelf stout zijn en met de handen in onschuld wijzen naar een ander is er dus al heel lang niet meer bij. 

Per 1 januari 2025 vervalt het handhavingsmoratorium bij de beoordeling van arbeidsrelaties. De Belastingdienst gaat per genoemde datum weer actief de boer op. Daar waar bij de uitvoering van werkzaamheden ten onrechte geen loonheffing is afgedragen, is er dan een serieus probleem. Echte zelfstandigen hoeven niets te vrezen. Maar ja, wanneer kwalificeer je daarvoor en ben je ondernemer? Niemand weet het precies. Daar waar de wetgever geen duidelijk houvast biedt, zal in de uitvoering een oeverloze discussie ontstaan tussen de Belastingdienst en opdrachtgevers die eigenlijk werkgevers zijn, of toch niet. In het grijze gebied wordt het onrustig.

Het is daarentegen wel duidelijk dat schijnzelfstandigen aan de verkeerde kant van het niet-gedefinieerde hek staan. Juist over de huidige schijnzelfstandigen bestaat richting de toekomst eigenlijk geen misverstand. Ook nu is dat al zo, want in geval van kwaadwillendheid geldt het handhavingsmoratorium niet. Per 1 januari 2025 zijn opdrachtgevers, tussenpersonen en uitzendbureaus wel per definitie de sigaar. Allemaal? Ja, allemaal. De ketenaansprakelijkheid maakt ze immers allemaal aansprakelijk. 

Het ministerie van Financiën en de Belastingdienst hebben op dit moment zelf erg veel potentiële schijnzelfstandigen rondlopen. Het gaat om een bizar aantal van in totaal 1.023. Als ze deze schijnzelfstandigen per 1 januari 2025 allemaal wegsturen, ontstaat er naar eigen zeggen een operationeel probleem. Andere bedrijven en organisaties die hun bedrijfsmodel op gelijke wijze zien bezwijken, zoeken het maar uit. Als heuse Zonnekoningen vinden ze op het ministerie van Financiën daarentegen dat zij ook na 1 januari 2025 nog wel kunnen doorgaan met de inzet van schijnzelfstandigen bij in elk geval de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). Het gaat daar met 756 schijnzelfstandigen om het grootste aantal.

De dommeriken op het departement denken dat ze een geitenpaadje hebben gevonden voor deze illegale praktijk. In antwoord op zeer kritische Kamervragen van Van Oostenbruggen (NSC) schrijven zij op dat de materiële risico’s van schijnzelfstandigen bij de tussenpersonen liggen en niet bij het ministerie of de Belastingdienst. Nog nooit van ketenaansprakelijkheid gehoord. Zucht. Het is een beschamende praktijk om regels te negeren. 

Ambtenaren hebben er alles aan gedaan om deze op 27 mei ingestuurde NSC-Kamervragen te laten beantwoorden voordat twee NSC-bewindslieden deze week op 2 juli aantreden als staatssecretaris op het departement. De vierde macht als oppermachtig. Het is een raadsel waarom Van Weyenberg (D66) zijn op 25 juni gestuurde uitstelbrief zelf opeens overtoepte door de vragen twee dagen later op 27 juni alsnog zo curieus te beantwoorden. 

De formatie is op voorspraak van NSC begonnen met een uitvoerige episode over de rechtsstaat. Dat is mooi, maar waardeloos als de eigen bewindslieden hier niet ook zelf naar handelen. Belastingstaatssecretaris Idsinga (NSC) en toeslagenstaatssecretaris Achahbar (NSC) moeten dus gelijk kleur bekennen. Borgen zij het recht, of continueren ze de illegale praktijk?