‘Exceptionele situatie’

Politieke column

De nieuwe NSC-belastingstaatssecretaris Idsinga is vergeten dat de formatie van het kabinet op instigatie van NSC aanving met een dans rond de totempaal van de rechtsstaat. Bij Wilders (PVV) was de rechtsstaat niet veilig, zo liet Omtzigt (NSC) ons geloven. Van de door laatstgenoemde voorgedragen bewindspersonen mag op dit punt dan ook een rechte rug worden verlangd. In zijn tweede Kamerdebat heeft Idsinga zijn Belastingdienstmedewerkers echter in een ijskoud Siberië gezet. 

De top van het ministerie van Financiën sorteert er doelbewust op voor dat in 2025 de Wet op de loonbelasting 1964 binnen de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT) niet van toepassing is op een grote groep werknemers. Dat is op dit moment ook al het geval, maar de komende maanden geldt er – net als elders in het land – nog een handhavingsmoratorium. Per 1 januari 2025 komt daar een einde aan voor elke organisatie en elke zelfstandige in Nederland. 

De Belastingdienst zelf knikkert er voor die tijd bijvoorbeeld nog 192 schijnzelfstandigen uit. UHT heeft daarentegen een gekke uitzondering. Strikt genomen valt UHT trouwens onder het niet zo lang geleden van de Belastingdienst losgeknipte dienstonderdeel Toeslagen. Anderzijds is het niet vreemd om UHT als ‘deel’ van de Belastingdienst te beschouwen, aangezien het organisatorisch nog sterk verweven is met de dienst. 

Enfin, bij UHT werken inmiddels 700 werknemers in loondienst, zo wist Idsinga in het debat te vertellen. Dat was zijn enige slimmigheidje. Door de nadruk op het aantal werknemers te leggen, kwam de spotlight niet te staan op de ruim 700 schijnzelfstandigen die eveneens binnen UHT werkzaam zijn. Een groot aantal van hen mag volgend jaar dus blijven, waarmee de totempaal een nationale schandpaal wordt.   

Er is hulde voor het Kamerlid Aartsen (VVD) die de bewindsman kernachtig bevroeg: ‘Vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst zich ten aanzien van schijnzelfstandigheid dus niet aan de wet houden?’ Het kabinet vindt het uitkeren van compensatiegelden aan gedupeerden van de Toeslagenaffaire belangrijker dan de belastingwet, zo verduidelijkte hij zijn vraag.

Staatssecretaris Idsinga probeerde in zijn antwoord vervolgens een kromme banaan recht te praten. ‘Ziedaar het dilemma. Het klopt dat wij hier verschillende verantwoordelijkheden hebben’, zo begon hij zijn kletspraatje. ‘Tegelijkertijd zitten wij met een exceptionele situatie als het gaat om het recht doen aan al die ouders en kinderen in die ellendige toeslagenaffaire.’ Alsof dat dus een legitimering is voor illegale belastingpraktijken. Door een aan de Belastingdienst gelieerde overheidsinstelling nota bene.

Even scherp: het gaat hier om de uitkering van gelden. Het is geen cruciale taak op het gebied van openbare orde of nationale veiligheid. Het gaat niet om een schijnzelfstandige in de operatiekamer op 31 december, waarbij we dan gedogend zeggen: ga jij nu toch maar even door. Welnee, het kabinet geeft een uitzondering om de politieke schandvlek van de toeslagen te beheersen, waarbij gedupeerden net zo goed een speelbal zijn.

Het vaststellen en overmaken van een compensatiebedrag is volgens Idsinga dus exceptioneel. Het Kamerlid Aartsen haakte daar gelijk op in. ‘Wanneer mag een privaat bedrijf zich dan niet aan de wet houden ten aanzien van schijnzelfstandigheid?’, vroeg hij. Het antwoord laat zich bijna raden. 

Idsinga probeerde nog serieus te beweren dat de overheid zich aan haar eigen wetten moet houden. 

‘In het handhavingsbeleid zal er geen uitzondering worden gemaakt voor overheidswerkgeverschappen’, gaf de bewindsman de ongelukkigen in Siberië nog een strohalm.

Het team dat schijnzelfstandigen gaat aanpakken, weet wat het te doen staat. Na de oliebollen moeten alle 80 medewerkers op donderdag 2 januari 2025 de gebouwen van UHT bestormen. Zij hoeven daar maar één boodschap te verkondigen: ‘Wij komen hier de belastingwet handhaven.’ Of schets ik nu een exceptionele situatie?