Herkansing box 3

Politieke column

Het tentamencijfer voor de nieuwe box 3 is binnen. Het is niet best. De wetgevingsadviseur heeft nieuwe rode penvullingen besteld. Zouden de wetgevers op Financiën verrast zijn door het keiharde oordeel? Ik denk het niet. Zoals pubertjes heel goed weten dat broddelwerk nablijven is, weten de beleidsbepalers natuurlijk ook wat ze bij de Afdeling advisering van de Raad van State hebben ingeleverd.

Vroeger kreeg je zo’n ferme tik op de vingers in beslotenheid. Zolang je het desbetreffende wetsvoorstel niet naar de Kamer stuurde, werd het wetgevingsadvies ook niet openbaar. Het schaamrood kon je in stilte laten wegtrekken. En als het bericht al naar buiten kwam, bepaalde het departement de timing en kon dus regie voeren over de boodschap. Die tijd is sinds de invoering van de Wet open overheid voorbij. Al sinds mei 2022 maakt de Raad van State haar wetgevingsadviezen zelf openbaar op de maandag nadat deze op woensdag zijn vastgesteld.

Ondershands wordt er uit hoffelijkheid soms nog wel wat uitgewisseld voorafgaand aan de publicatiedatum, zodat Financiën enige reactietijd wordt gegund. Of dat deze keer ook is gebeurd en of de eventuele voorbereidingstijd nuttig is besteed, valt te betwijfelen. De eerste reactie uit de heup vanuit Financiën klonk erg ontkennend: het ideale stelsel bestaat niet. En vervolgens werden media geplugd dat overal ter wereld belastingheffing op vermogen via een ingewikkeld systeem verloopt. Oftewel: dit is het niveau van je eigen drol lekker laten ruiken, omdat andere poep erger stinkt. 

Het was merkwaardig dat oud-belastingstaatssecretaris Van Rij als geestelijk vader met dit voorstel voor een nieuwe box 3 op de proppen kwam. Als senator was hij messcherp op de eerdere rare aanpassingen in box 3, die inderdaad niet deugden. Maar de doorgewinterde fiscalist kwam eenmaal op het pluche van Financiën zelf tot een combinatie van een belasting over vermogensaanwas en vermogenswinst met daarbij een stapel onnavolgbare uitzonderingen. Hoe wist Van Rij als bewindspersoon zijn uitmuntende fiscale kennis opeens uit te schakelen op dit dossier?

De afkeer tegen forfaits en ficties werd op enig moment zo groot dat werkelijk rendement het fantastische alternatief leek. De mallotige moties deinden vrolijk mee op dit sentiment. Een deugdelijk weerwoord kwam er niet. Maar belastingheffing is in zichzelf een fictie. Draagkracht is een verzonnen beginsel met verzonnen grondslagen. De fiscaliteit is een fascinerende wereld, maar heeft toch echt een fictief fundament. 

De oplossing voor de nieuwe box 3 is dan ook niet zo exotisch. Deze ligt simpelweg bij de oude box 3. Van een meisje van 16 naar grand dame, zo bejubelde ik dit onderdeel van het belastingstelsel in 2016 nog. Met wat kleine aanpassingen konden we naar mijn idee jaren vooruit. Het kan nog steeds die kant op.

Ook de wetgevingsadviseur zinspeelt op deze richting. Anderhalf jaar geleden werd een vermogensbelasting nog beschimpt toen oppositiepartijen met een initiatief kwamen voor een progressieve variant. Nu oppert de Raad van State zelf eveneens de richting van een vermogensbelasting, maar dan wel ook over vermogensbestanddelen in box 1 en box 2. Deze uitbreiding is een leuk idee, maar wordt er alleen maar bijgehaald om een ander advies te kunnen geven dan het eerdere curieuze advies aan de oppositiepartijen. 

Een vermogensbelasting zul je als basis nodig hebben om daarnaast met gerichte heffingen voor bijvoorbeeld vastgoed en effecten bepaalde vermogensinkomsten en grondslagmutaties in de heffing te betrekken. Maak desnoods aparte belastingen, zoals een spaarbelasting, een vastgoedbelasting en een effectentaks. Met een efficiënte renseignering van gegevens, kan er echt wel iets moois worden gefabriceerd. Om voor box 3 een mooi cijfer te krijgen, moet voor de herkansing in elk geval uit een ander belastingvaatje worden getapt.