Samenvatting
Het ne-bis-in-idembeginsel beoogt een dubbele vervolging én bestraffing van dezelfde persoon voor hetzelfde feit te voorkomen. De invulling van de verschillende aspecten van het ne-bis-in-idembeginsel door het EHRM, het HvJ en de Hoge Raad wijkt op bepaalde punten van elkaar af. Kim Demandt maakt een vergelijking tussen de rechtspraak van de hoogste nationale en Europese rechtsprekende instanties en komt tot de conclusie dat het erop lijkt dat het ne-bis-in-idembeginsel tot een evenredigheidsbeginsel verwordt en zo meer richting ‘ne bis puniri’ in plaats van ‘ne bis vexari’ toe beweegt.
NLF-W artikel
1. Inleiding
Het ne-bis-in-idembeginsel is belangrijk voor de rechtszekerheid en rechtsbescherming van justitiabelen. Gelet op die functie dient het beginsel zo veel mogelijk op eenzelfde manier te worden toegepast. Een daarbij complicerende factor is dat verschillende instanties, zowel op nationaal als Europees niveau en elk op hun eigen manier, invulling geven aan dit beginsel: op nationaal niveau door de Hoge Raad en op Europees niveau door het Hof van Justitie (hierna: HvJ) en het Europese Hof voor de Rechten van de Mens (hierna: EHRM). Door die eigen benaderingswijzen is de rechtspraak van het ne-bis-in-idembeginsel niet eenduidig. Het HvJ heeft in maart 2022 en de Hoge Raad in maart, juni en oktober 2022 arresten gewezen, dus de actualiteit van het ne-bis-in-idembeginsel is een gegeven. Gepoogd wordt om duidelijkheid te creëren over de reikwijdte van het beginsel, terwijl er een verschil in benaderingswijzen van de reikwijdte van het beginsel lijkt te bestaan tussen het EHRM, HvJ en de Hoge Raad. Tijd om de stand van zaken op te maken en na te gaan wat de gevolgen hiervan zijn voor het nationale fiscale boete- en strafrecht.
2. Het ne-bis-in-idembeginsel in het kort
Het beginsel houdt letterlijk in ‘niet twee keer voor hetzelfde’. Internationaal is dit beginsel neergelegd in artikel 50 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: Handvest) en in artikel 4 Zevende Protocol bij het EVRM. In Nederland is invulling gegeven aan het ne-bis-in-idem-beginsel in artikel 68 Sr. en artikel 5:43 Awb. Het una-viabeginsel is neergelegd in artikel 243, lid 2, Sv. en artikel 5:44 Awb. Het una-viabeginsel is een uitvloeisel van het ne-bis-in-idembeginsel en verplicht de overheid een keuze te maken tussen bestuursrechtelijk of strafrechtelijk optreden.
