Pietje Piraat

Politieke column

Wat is in hemelsnaam een zachte landing? Het kabinet wil dat vanaf 2025 de inhouding van loonheffing voor werknemers wordt toegepast zoals het in de belastingwet staat. Daar is in de markt en in de Kamer wat gemor over. Dat gepiep is enerzijds voorspelbaar. De Belastingdienst heeft sinds 2016 op dit dossier de blinddoek om gehad. Als de fiscale scheidsrechter dan opeens wel het fluitje gaat hanteren, is dat doodeng. Daarbij moet worden gezegd dat de spelregels niet steeds glashelder zijn, dus daar is wel nog een wereld te winnen. 

Anderzijds is het gejammer tenenkrommend. Aan je theewater voel je aan dat een grote groep werknemers – gedwongen of niet – onterecht de jas van het ondernemerschap heeft aangetrokken om aan de inhouding loonheffing te ontkomen (en om natuurlijk de fiscale ondernemersfaciliteiten te claimen). 

Nu kun je als beleidsbepaler twee dingen doen. Of je geeft de Belastingdienst opdracht de blinddoek af te doen, of je laat medewerkers nog even in duisternis vertoeven. Belastingstaatssecretaris Idsinga en de Tweede Kamer vonden elkaar afgelopen week echter in een vage tussenvariant en zemelden in koor over een zachte landing. Ergo: medewerkers worden dus als Pietje Piraat met één oog afgedekt op pad gestuurd.

Aartsen (VVD) diende met enkele collega’s een motie in voor een ‘koerswijziging van de handhavingsstrategie’. Daarmee is nadrukkelijk een wijziging van de inzet van het kabinet beoogd. Tekstueel is het verder geratel van een dronken tor. De insteek is om voorlopig (voor in elk geval één jaar) risicogericht te handhaven en de focus op probleemgevallen te leggen. Er staat ook nog iets jeukerigs over menselijke maat en maatwerk. Maar de motie mist de kern. Het is een soort schwalbe. 

Immers, de tachtig medewerkers van de Belastingdienst die op dit dossier zitten, gaan eerst bij de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen binnenvallen (NLF-P 2024/32). Pas daarna zijn private opdrachtgevers aan de beurt. Logischerwijze richt het vizier zich daarbij eerst op de wat extremere gevallen. Daarna wordt opgeschaald naar grotere partijen om de markt te conditioneren. Pas in de laatste fase, maar dan zijn we enkele jaren verder, gaat men ook de zzp’ers zelf onder de loep nemen (beetje raar, want de onjuiste aangiftes inkomstenbelasting laat je daarmee in wezen lopen). Van een koerswijziging is dus zeker geen sprake. 

Het opmerkelijke is dat Idsinga zijn eigen standpunten (en die van de Belastingdienst) in het debat totaal niet verdedigde. Hij nam niet eens de moeite. De slechte verhoudingen in het kabinet en de coalitie zouden daar debet aan zijn. Idsinga is net na zijn aantreden alweer met zijn afscheid bezig en heeft geen zin in een confrontatie met de Kamer. Maar de bewindsman is ook door zijn ambtenaren ingefluisterd dat Kamerleden de portee van het verhaal missen. De ruimhartige coulance van Idsinga had om die reden een waarschuwing moeten zijn voor Kamerleden. 

Het was en is namelijk helemaal niet de bedoeling om per januari gelijk vol gas te gaan in de handhaving. Langzaamaan opschalen is van meet af aan het devies. Het idee is dat partijen zelf compliant gedrag gaan vertonen. Bij controles de komende jaren kan echter wel steeds worden teruggegaan naar 2025. Juist daarin schuilt de kern van de strategie. Het gaat er niet om wat Pietje Piraat in 2025 doet. Welnee, het gaat erom dat in 2028-2029 – als de handhaving op volle toeren draait – natuurlijk met terugwerkende kracht correcties over de jaren daarvoor worden opgelegd. 

In 2025 gebeurt er niet zoveel. Over 2025 gebeurt er wel heel veel, in latere jaren. Het lijkt een nuance, maar dat is het niet. In het land der blinden is éénoog koning. Pietje Piraat ziet dat goed.