Mini-toeslagenstaatssecretaris

Politieke column

Meer dan 25.000 personen hebben zich gemeld bij het ruimhartige overheidsloket voor compensatie van de kinderopvangtoeslagaffaire, maar blijken uiteindelijk totaal niet gedupeerd. Dus dat is niet een handvol dwaallichten, maar een meer dan serieus aantal. Deze personen hebben nooit kinderopvangtoeslag genoten of hadden nooit te maken met terugvorderingen. Daarnaast is er nog een niet goed gedefinieerde groep die een vervelende ervaring had, maar het etiket ‘gedupeerde’ is voor hen wel heel zwaar aangezet. Zij hebben desalniettemin elk € 30.000 aan compensatie gekregen, hetgeen voor de onderhavige casussen niet zelden buitensporig hoog is. 

Qua omvang betreffen deze twee groepen bijna drie keer een uitverkocht stadion van ADO Den Haag, hetgeen om meerdere redenen een moeilijk voorstelbare vergelijking is. De beslissing over het verlenen van (geen) compensatie kan aanleiding zijn om bezwaar te maken. Vervolgens staat voor alle personen de mogelijkheid van een integrale beoordeling open en tegen een beslissing kan dan opnieuw bezwaar worden gemaakt. Elke vertraging maakt een tangodans met een ingebrekestelling. Het regent inmiddels dwangsommen.

De rode loper die niet steeds terecht is uitgelegd voor al deze aanmelders zorgt voor een overlopende operatie. De naar verwachting 26.000 gedupeerden die wél meer dan serieuze schade lijken te hebben, kunnen daardoor niet snel genoeg worden geholpen door de Uitvoeringsorganisatie Herstel Toeslagen (UHT). Het gaat hier om ‘slechts’ 40% van het totaal aan aanmeldingen.

De schuld voor de tergend trage afhandeling wordt echter door een nieuwe adviescommissie onder voorzitterschap van oud-Kamerlid Van Dam geheel op het conto van de UHT en het ministerie van Financiën geschreven. Daar zit ruimhartigheid niet in het DNA, of zoiets. Als het prijskaartje voor een oorspronkelijk voor € 500 miljoen begrote operatie inmiddels op meer dan € 10 miljard staat, is dat een moeilijk voorstelbare aantijging. 

Tegelijkertijd is binnen die clubs natuurlijk ook wel onthutsend prutswerk geleverd, dat valt niet te ontkennen. Naar mijn opvatting moet zelfs het strafrecht in stelling worden gebracht (NLF-P 2024/46). Dus als oud-officier van justitie Achahbar (de toenmalige bewindsvrouw) aan de oud-officier van justitie Van Dam (hij was voorzitter van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag) een advies vraagt, is het logisch dat een boevenpraktijk niet op het podium wordt gezet. Tot zover is het te begrijpen. 

Echter, net als de ondervragingscommissie heeft ook deze adviescommissie een blinde vlek voor de rol van de Tweede Kamer. Helemaal niemand binnen de UHT heeft namelijk bedacht dat er ook ruime private en publieke schuldkwijtschelding moest komen, terwijl de afbakening van de doelgroep niet goed was geregeld. En uit wiens koker kwamen de aanvullende schaderegelingen? Het was op voorspraak van de Tweede Kamer dat de oorspronkelijke compensatieregeling moest worden uitgebreid en opgetuigd, waarmee de net opgerichte uitvoeringsorganisatie een steeds onmogelijkere taak in de mik geschoven kreeg. 

Maar goed, een koe in de kont kijken, lost het probleem niet op. Het is wel de vraag of in een gemankeerd advies de echte oplossing voor de toekomst kan zitten? Het voorstel is om de prinsessenroute van Laurentien (Stichting Gelijkwaardig Herstel) leidend te maken, met daarnaast nog een alternatieve variant. De UHT wordt dan een soort bijkantoor. Of het allemaal gaat helpen? 

Het valt op dat Van Dam in zijn advies zichzelf een baantje lijkt te bezorgen, en een ander buitenspel zet. Toen het toeslagendrama zich ontvouwde, kwam er namelijk een aparte toeslagenstaatssecretaris. De huidige bewindsvrouw Palmen is hiervoor zelfs exclusief aangesteld (de Douane is afgescheiden). Toch meent de adviescommissie dat er daarnaast een ‘bestuurlijk kopstuk’ moet worden aangesteld, om ‘vanuit gezag de prestaties van het geheel te verbeteren’. En jawel, de nieuwe bestuurder krijgt een klein bureau met enkele medewerkers. Voor welk probleem is deze mini-toeslagenstaatssecretaris in hemelsnaam de oplossing?